Tất cả chúng ta đều tiếp xúc với bức xạ hàng ngày trong cuộc sống. Một số tiếp xúc với bức xạ không gây hại cho sức khỏe. Tuy nhiên, khi liều bức xạ vượt quá mức nhất định có thể gây ra một số vấn đề sức khỏe.
Giá trị đo bức xạ
Đơn vị đo quốc tế được sử dụng để biểu thị cường độ bức xạ là Sievert – viết tắt là Sv. Kết quả đo thường được ghi bằng mSv (milli-Sievert bằng 1/1,000 của Sievert) hoặc µSv (micro-Sieverts bằng 1/1,000,000 của Sievert).
Ngoài ra, ở Mỹ còn sử dụng đơn vị đo bức xạ là rem với 1 Sv = 100 rem.
Bức xạ đến từ đâu?
Nhắc đến bức xạ, hầu hết mọi người nghĩ ngay đến nhà máy điện hạt nhân, hay tai nạn hạt nhân. Nhưng có nhiều nguồn bức xạ tự nhiên mà tất cả chúng ta tiếp xúc hàng ngày.
Mức độ bức xạ nền môi trường xung quanh sẽ thay đổi trong khoảng từ 0,05 µSv/giờ đến khoảng 0,2 µSv/giờ, một số nơi có thể còn cao hơn mức này. Các mức này thường được tìm thấy ở mặt đất. Nhiều khoáng chất trong vật liệu xây dựng như granite có thể góp phần tạo ra giá trị bức xạ 0,2 µSv/giờ.
Ngoài ra, bức xạ có thể đến từ các nguồn:
- Di chuyển trên máy bay
- Sử dụng máy vi tính
- Tiếp xúc các máy móc có nguồn phát tia x-ray (trong y tế và sản xuất công nghiệp)
Bảng đo kết quả phơi nhiễm bức xạ hàng năm của Hội đồng Quốc gia về Đo lường và Bảo vệ Bức xạ, Phơi nhiễm Bức xạ của người dân Mỹ theo Báo cáo số 160, 2009.
| Hoạt động/ Nguồn bức xạ | Mức độ phơi nhiễm trung bình hàng năm |
| 3 giờ bay | 0.01 mSv |
| Vật liệu xây dựng | 0.07 mSv |
| Chụp x-ray lồng ngực | 0.1 mSv |
| Đất | 0.21 mSv |
| Bức xạ vũ trụ | 0.33 mSv |
| Hút 20 điếu thuốc lá/ngày | 0.36 mSv |
| Chụp quang tuyến vú | 0.42 mSv |
| Khí trơ Rn | 2.28 mSv |
| Mỗi lần chụp CT | 20 mSv |
Mức độ tiếp xúc bức xạ an toàn hàng năm
Đối với nhân viên làm việc liên quan tới bức xạ hoặc nhân viên y tế có tiếp xúc x-ray, giới hạn cho phép phơi nhiễm bức xạ x-ray là 20 mSv mỗi năm.
Theo Ủy ban Quốc tế về An toàn bức xạ (ICRP) khuyến cáo mức độ tiếp xúc bức xạ an toàn như sau:
- Đối với công nhân: Theo khuyến cáo của ICRP, thì mức tiếp xúc bức xạ an toàn đối với công nhân không nên vượt quá 20 mSv/năm và trong vòng 5 năm không được vượt quá 50 mSv mỗi năm. Nếu một phụ nữ mang thai làm việc trong điều kiện bức xạ, thì giới hạn liều nghiêm ngặt hơn cần được áp dụng là 1 mSv/ năm.
- Đối với người dân: Giới hạn liều đối với người dân nói chung thấp hơn đối với công nhân. ICRP khuyến cáo rằng giới hạn không nên vượt quá 1 mSv/1 năm.
- Đối với bệnh nhân: ICRP không có khuyến cáo giới hạn liều đối với bệnh nhân. Trong khám bệnh và điều trị bằng xạ trị, liều chiếu có thể tăng gấp hàng trăm lần so với giới hạn liều đối với công nhân. Bởi vì liều bức xạ được dùng là để xác định bệnh và để chữa bệnh, nên hiệu quả của điều trị được xem là cần thiết hơn ngay cả khi phải dùng đến liều cao.
Đối với các trường hộp tiếp xúc bức xạ vượt quá mức có thể gây ra các tác dụng không mong muốn như ức chế quá trình tạo tế bào máu (ngưỡng tiếp xúc = 500 mSv, 50 rem) hoặc đục thủy tinh thể (ngưỡng tiếp xúc = 5.000 mSv, 500 rem)*
* Kết quả theo nghiên cứu J. Christopher Johnson and Susan Thaul, Editors. National Academy of Sciences. ISBN 0-309-05895-3. Tài liệu “An Evaluation of Radiation Exposure Guidance for Military Operations”.
So sánh giá trị 1mSv mỗi năm và điều kiện sinh hoạt thực tế?
Hãy cùng xem xét mức độ phơi nhiễm bức xạ của ai đó ở nhà và tại văn phòng, thông thường họ sẽ nhận được khoảng 0,1 µSv/giờ. Nếu chúng ta cho rằng điều này không đổi trong năm thì liều bức xạ hàng năm của họ sẽ là:
0,1x 24 giờ x 365 ngày = 876 µSv mỗi năm (tương đương 0.876 mSv/năm)
Nếu tính cả 20 giờ di chuyển bằng máy bay thì con số này sẽ tăng thêm 0.06 mSv. Thực tế con số này vẫn rất nhỏ so với 20mSV mỗi năm.
Một ví dụ khác, đối với người vận hành máy Máy kiểm tra dị vật X-ray model Wipotec OCS trong nhà máy sản xuất điển hình < 0,5µSv/ giờ. Mức độ phơi nhiễm bức nhiệm của họ tối đa hàng năm khi vận hành máy X-ray Wipotec OCS là:
< 0.5x 8 giờ x 260 ngày làm việc = 1,040 µSv mỗi năm (tương đương 1.04 mSv/năm) và nằm trong khoảng an toàn theo quy định của ICRP.
Nguồn: Newfoundland And Labrador’s University; Nuclear Technology ; Bộ Y tế Việt Nam; ICRP
Song Song + Technical Blog 